مقدمه
ضربه گیرها سیستمهایی هستند که از برخورد وسایل نقلیه به اشیای ثابت جلوگیری میکنند. این کار به دو صورت انجام میگیرد:
۱- کاهش دادن سرعت وسیله نقلیه تا متوقف کردن آن وقتی که برخورد از مقابل صورت میگیرد.
۲- تغییر دادن جهت حرکت وسیله نقلیه وقتی برخورد از کنار صورت میپذیرد.
ضربه گیرها برای موانعی به کار میروند که داخل ناحیه عاری از مانع قرار دارند و امکان از بین بردن، جابه جایی به بیرون از محدوده و یا طراحی آنها به صورتی که قابل شکستن نباشند وجود ندارد. ضربه گیرها به دو نوع وزنی و جذبی تقسیم میشوند. اگر ضربهگیری بر اساس اصل انتقال، انرژی جنبشی وسایل نقلیه منحرف شده از مسیر را بگیرد ضربه گیر وزنی non-redirective نامیده میشود و اگر ضربه گیری انرژی جنبشی وسایل نقلیه را جذب نماید آن را ضربه گیر جذبی redirective می نامند
سایر اصطلاحات رایج در کشورمان عبارتند از بشکه ایمنی ، بشکه ترافیکی، بشکه ضربه گیر ماسه ای
انواع بشکه ضربه گیر :
به طور کلی ۳نوع ضربه گیر متداول در دنیا مورد استفاده قرار میگیرد:
۱- ضربه گیر متشکل از مواد خردشونده Material crushers
۲- ضربه گیر متشکل از سلولهای پر از ماسه Sand throwers
۳- ضربه گیر متشکل از سلولهای پر از آب
انتخاب نوع بشکه ضربه گیر :
در انتخاب نوع ضربه گیر مسائل اقتصادی و نیز امکانات در دسترس نقش اساسی را بازی میکند. میزان اقتصادی بودن ضربه گیر مورد استفاده در طول زمان نصب آن، به تعداد ضربه هایی که انتظار میرود تحمل داشته باشد بستگی دارد.
برای جاده های محلی که حجم ترافیک پایین بوده و انتظار نمیرود که تصادفات زیادی رخ دهد نصب ضربه گیر مدرن مقرون به صرفه نیست. در این گونه موارد استفاده از بشکه های پلاستیکی پر از ماسه معمولی مناسبتر است که در واقع یک نوع ضربه گیر وزنی است و در برخوردها بر اساس قانون اندازه حرکت کار میکند.
در ایران نظر به امکانات مالی موجود از ضربه گیرهای بشکه ماسه ای بیشتر استفاده میشود که با توجه به سادگی نسبی چیدمان و تهیه و ساخت آنها و نیز وسیع بودن دامنۀ عملکرد (پوشش طیف وسیعی از برخوردها)، به سایر انواع ضربه گیر موجود ترجیح داده میشوند.
مشخصات بشکه ضربه گیر :
سیستم ضربه گیر بشکه ماسه ای از تعدادی محفظه پلاستیکی (بشکه) از جنس پلی اتیلن تشکیل میشود که داخل آن از ماسه پر میگردد و به صورت منظمی در مناطق خطر چیده میشود.
هر محفظه شامل یک قطعه بشکه با یک درپوش و در بعضی مواقع یک پوشش مخروطی است. این پوشش مخروطی جهت تنظیم ارتفاع ماسه و وزن کلی بشکه به کار میرود.
هر محفظه شامل یک قطعه بشکه با یک درپوش و در بعضی مواقع یک پوشش مخروطی است. این پوشش مخروطی جهت تنظیم ارتفاع ماسه و وزن کلی بشکه به کار میرود.
پوشش مخروطی در بشکه های تولید داخل مشاهده نمی شود و بیشتر در نمونه بشکه های خارجی از آن نام برده شده است که صرفا جهت تنظیم ارتفاع ماسه در بشکه می باشد.
نظر نویسنده
ارتفاع ماسه مورد نظر در بشکه در محل در هر ردیف مشخص میشود. بشکه ها در وزنهای ۹۰ ، ۱۸۰ ، ۳۲۰ ، ۶۴۰ و ۹۶۰ کیلوگرم در دسترس می باشد
چگونه وزن ماسه هر بشکه ضربه گیر را محاسبه کنیم ؟
وزن مخصوص هر متر مکعب ماسه خشک ۱۶۰۰ کیلوگرم می باشد (استناد به جلد چهارم آیین نامه ۲۶۷) که با توجه به حجم هر بشکه می توان به وزن مورد نظر در طرح ها رسید.
در زیر مشخصات بشکه های ضربه گیر ایمنی یا به اصطلاح ترافیکی جهت آشنایی با ابعاد و ظرفیت هر کدام توضیح داده میشود.
[table “۲۹” not found /]معیار های طراحی :
ضربه گیرها باید ضربه های وارده از طریق وسایل نقلیه مختلف را تحمل نمایند و وسایل نقلیه را با شتاب (حداکثر ۸ برابر شتاب ثقل زمین) قابل تحمل برای انسان در یک فاصله کوتاه متوقف نمایند.
اصولاً، معیارهای طراحی ضربه گیرها، وزن وسایل نقلیه و سرعت آنها میباشد. وزن وسایل نقلیه را از ۸۰۰ تا ۲۰۰۰کیلوگرم در نظر میگیرند و سرعت با توجه به نوع معبر متفاوت است. در مورد انتخاب بشکه ها برای یک مکان، باید ابتدا وضعیتهای آن مکان مورد توجه قرار گیرد
در زیر به گزیده هایی از پیشنهادات سیسم FHWA برای وضعیت های مختلف می پردازیم .
FHWA چیست ؟
مدیریت بزرگراههای فدرال (به انگلیسی: Federal Highway Administration) بخشی از اداره وزارت ترابری ایالات متحده آمریکاست که مسئول رسیدگی به ترابری بزرگراههاست. این نهاد که بیشتر با مخفف FHWA شناخته میشود، در سال ۱۹۶۷ میلادی تأسیس شده است. FHWA دارای بخش های مختلفی است که از جمله آنها بخش حقوقی، بخش زیرساختها و بخش ایمنی است. (منبع وکیپیدیا)
محل قرار گیری بشکه ها :
به طور کلی ضربه گیرها در مبادی ورودی و خروجی بزرگراه ها، جلوی پایه های پل و دیوارهای جانبی، در نقطۀ شروع سرسپری نرده ایمنی کنار و میانه راه و در حین اجرای عملیات راهسازی نصب میگردند. طرز قرارگیری و چیدمان بشکه ها، با توجه به این که در میانه راه یا در کناره راه و یا در محل دوراهی ها قرار بگیرند متفاوت میباشد. در شکل زیر دو نوع آرایش برای ترافیک یکطرفه و دوطرفه نشان داده شده است .
نمونه ای از آرایش بشکه ها برای ترافیک جاده یک طرفه
نمونه ای از آرایش بشکه ها برای ترافیک جاده دوطرفه
و در جداول ۲-۲ تا ۶-۲ بر اساس سرعت طراحی از ۷۰تا km/h 110 چند نوع آرایش که ردیف استاندارد نامیده میشود نشان داده شده است.
[rev_slider alias=”pol”][/rev_slider]
جدول -۲-۲- آرایش استاندارد بشکه ها برای سرعت طراحی ۷۰km/h
جدول ۲-۳- آرایش استاندارد بشکه ها برای سرعت طراحی ۸۰km/h
جدول ۴-۲- آرایش استاندارد بشکه ها برای سرعت طراحی ۹۰km/h
جدول ۲-۵- آرایش استاندارد بشکه ها برای سرعت طراحی ۱۰۰km/h
جدول ۲-۶- آرایش استاندارد بشکه ها برای سرعت طراحی ۱۱۰km/h
اصول طرح ضربه گیر
بر اساس تحقیقات انجام شده و وضع غالب سنگینی و سرعت وسایل نقلیه، معیارهایی برای طرح ضربه گیرها در نظر گرفته میشود. علاوه بر این، علیرغم آنکه نقش اصلی ضربه گیر، مقابله با تصادف شاخ به شاخ میباشد ولی از آنجا که برخورد اریب همواره محتمل است در طرح ضربه گیرها معمولاً مانند حفاظهای طولی برای مقابله با تصادفهای تا ۲۵درجه (از محور راه) که به طور ایمن ، وسیلۀ نقلیه را متوقف و یا آن را به مسیر اولیه هدایت نماید در نظر گرفته میشود. در مطالعه ضربه گیرها وزن وسیلۀ نقلیه را ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم و سرعت آن را ۸۰ تا ۱۱۰کیلومتر بر ساعت فرض نموده، میزان شتاب منفی را ۶تا ۸برابر شتاب ثقل زمین در نظر میگیرند ( البته حداکثر شتاب منفی ۱۲gبرای انسان قابل تحمل است ولی با تکیه بر این مقدار احتمال برخورد همراه با ضایعات وجود دارد).
نکات حائز اهمیت در نصب و نگهداری بشکه های ضربه گیر
در نصب و نگهداری ضربهگیرهای بشکه ماسهای، نکات زیر باید رعایت شوند:
الف: استفاده از وسایل کنترل ترافیک مناسب در محل
ب: محوطه جلوی ضربه گیر باید کاملاً مسطح باشد.
ج: در جلوی ضربه گیر به هیچوجه نمیباید جدول قرار گیرد، مخصوصاً هنگامی که ارتفاع آن از ۱۰سانتیمتر بلندتر باشد.
د: محور طولی ضربه گیر باید در طول خط انحراف وسیله نقلیه قرار گیرد.
هـ : محل و وزن سلولهای ضربه گیر باید روی زمین با علامتگذاری بادوام مشخص شوند.
و: فاصله بین سطلها از هم و نیز فاصله ضربه گیر و جسم ثابت پشت آن باید مورد توجه قرار گیرد.
ز: سطلها باید با ماسه خشک و تمیز پر شوند.
ح: از انباشته شدن برف در جلوی ضربه گیر و بین سطلها باید خودداری شود.
ط: به هیچ عنوان به غیر از ماسه نباید از ماده دیگری برای پر کردن سطل استفاده شود.
ی: برای جلوگیری از یخ زدن ماسه در آب و هوای سرد باید(%۵) نمک به آن اضافه شود.
ک: بشکه ها باید درپوش داشته باشند و بعد از اتمام کار نصب، محکم بسته شوند.
ل: جهت نصب بشکه از ۳عدد پیچ واشو که به صورت ° ۱۲۰درجه نسبت به هم قرار دارند باید استفاده شود.
م: به منظور جلوگیری از حرکت بشکه ها به واسطه نوسانهای ترافیکی در سراشیبیها یک نیم صفحه فولادی در جلوی آنها باید قرار گیرد
ضوابط نصب بشکه های ضربه گیر
الف: ضربه گیرها باید در تمام فصول قادر به ایفای نقش خود باشند و بنابراین آنها را باید بر بستری مستحکم که توانایی تحمل وزن خود مجموعه و کلیه لرزشهای ناشی از جریان عبور وسایل نقلیه مجاور را داشته باشد مستقر نمود.
ب: بین تشکیلات ضربه گیر و مانع خطرآفرین باید دست کم ۶۰سانتیمتر فاصله باشد تا عبور آزادانه کارگران و مأمورین نگهداری راه از طرف ضربه گیر میسر گردد.
ج: در مواردی که خطر تصادف بسیار محتمل است باید ضربه گیری انتخاب کرد که پس از تصادف به سهولت و سرعت قابل تعمیر و بازگرداندن به حالت اول باشد.
د: تشکیلات ضربه گیر نباید به سواره رو تجاوز کند.
هـ : جدول دست انداز و موانعی از این قبیل باید از محوطۀ استقرار ضربه گیر برداشته شود.
و: اتصال ضربهگیر با نردۀ پلها، دیوارها و غیر آن باید به شکلی باشد که احتمال گیرکردن وسائل نقلیه را کاهش دهد.
ز: بستر استقرار باید دارای شیب تند و دو جهته نباشد
در چه محلهای بشکه های ضربه گیر نصب می شود؟
ضربه گیرها در محلهایی که بر اساس بررسیها و مطالعات، خطرناک بودن یا مستعد خطر بودن آن به ثبوت برسد باید نصب گردد. موارد زیر از آن جمله است:
الف: لچکی خروجی یا دوراهی های مهم که فاقد محوطۀ بازیابی باشد و یا موانع ثابت خطرآفرین در آنها نصب شده باشد.
ب: پایه پلهای روگذر، نرده، دیوار جانبی یا سایر موانعی که در فاصله کمتر از ۹متر ، از لبۀ سواره رو قرار دارند
نکات و توصیه هایی در خصوص انتخاب شبرنگ روی بشکه های ترافیکی
نقل قول از : جناب مهندس محمد مهدی کبیری مدیر عامل شرکت تولید علائم ترافیکی آذین راه شرق
ملاک انتخاب شبرنگ دو چیز است :
۱- میزان بازتابی که حداقل برای رنگ زرد ۵۰ کاندلا و رنگ سفید ۷۰ کاندلا باشد
۲- میزان ماندگاری بازتاب در طی زمان
آیا می توان از شبرنگ سه ساله روی بشکه های ضربه گیر ترافیکی استفاده نمود ؟
اگر میزان بازتاب شبرنگ مورد استفاده رنگ زرد ۵۰ کاندلا و رنگ سفید ۷۰ کاندلا باشد و میزان افت طی یکسال حدود ۱۰٪ باشد بنابراین چون یک بشکه ایمنی معمولا طول عمر زیادی ندارد ، استفاده از این نوع شبرنگ برای بشکه ایمنی بلا اشکال است. ایراد بزرگ شبرنگ های سه ساله افت سریع میزان بازتاب آن است.
چسب این نوع شبرنگ ها با چسب شبرنگهایی که بر روی فلز قرار می گیرند متفاوت است . دوم اینکه باید منعطف باشد . معمولا کارخانه تولید کننده این موارد را در خصوصیت شبرنگ ذکر می کنند و بازتاب این شبرنگ ها مطابق با استاندارد معمول ASTM D 4956 سنجیده می شود.
نصب شبرنگ روی بشکه ایمنی
بشکه ایمنی پرتابل (قابل حمل) :
این بشکه ایمنی جهت کنترل عبور و مرور و همچنین هشدار برای انجام عملیات راهداری و بازسازی راهها استفاده می شود. از مزیت های این نوع بشکه نسبت به انواع ضربه گیر معرفی شده این است که با توجه به حلقه لاستیکی در پایه بشکه نیاز به پرکاری با مصالحی نظیر ماسه را ندارد و ایستایی خوبی روی راه خواهد داشت. و دوم اینکه دارای دستگیره پلاستیکی است که ضمن کمک در جابجایی بشکه میتوان در این محل چراغ سیار چشمک زن را نصب نمود.
رنگ این بشکه ها معمولا نارنجی می باشد که در کشور نمونه های مشکی و زرد نیز تولید میگردد.
ارتفاع بشکه ۱۰۵سانتیمتر ، قطر ۴۰ سانتیمتر و وزن ۳ کیلوگرم
هر گونه کپی برداری و باز نشر حتی قسمتی از مطالب فقط با ذکر منبع مجاز می باشد.